โรคความดันเลือดปอดสูงจากลิ่มเลือดอุดกั้นเรื้อรัง (chronic thromboembolic pulmonary hypertension, CTEPH) เป็นโรคที่เกิดตามหลังจากโรค acute pulmonary embolism, APE ซึ่งคือ การที่มีลิ่มเลือดจากหลอดเลือดดำใหญ่ที่ขาหรือแขน ไหลเข้าสู่หัวใจด้านขวาและสู่หลอดเลือดแดงปอดทำให้เกิดการอุดกั้นหลอดเลือดแดงปอดฉับพลัน หลังการรักษา ในบางราย การสลายของลิ่มเลือดไม่สมบูรณ์ ทำให้มีลิ่มเลือดบางส่วนที่เหลือค้างอยู่ ก่อให้เกิดการอุดกั้นหลอดเลือดแดงปอดถาวรและเรื้อรัง จนเป็นผลให้เกิดภาวะความดันหลอดเลือดแดงปอดสูง (pulmonary arterial hypertension, PAH) ตามมา เรียกภาวะโรค CTEPH ซึ่งจะทำให้ผู้ป่วยมีอาการเหนื่อยง่าย เกิดภาวะหัวใจด้านขวาล้มเหลวตามมา และมีโอกาสเสียชีวิตในที่สุด

แม้ว่าจะพบได้ไม่บ่อยนัก แต่ผู้ป่วย CTEPH มักจะมีความทุพพลภาพเรื้อรังมีความเสี่ยงเสียชีวิตสูง ถ้าไม่ได้รับการรักษาที่ถูกต้อง การรักษาหลัก คือการผ่าตัดลอกลิ่มเลือดออกในกรณีลิ่มเลือดอุดกั้นหลอดเลือดส่วนต้น แต่ในกลุ่มที่ลิ่มเลือดอุดกั้นหลอดเลือดแดงปอดส่วนปลาย ไม่สามารถผ่าตัดได้ อัตราการเสียชีวิตสูงถึงร้อยละ 23 หลังวินิจฉัย 3 ปี การรักษาด้วยยากันเลือดแข็งตัวและยาลด PAH มักได้ผลไม่ดีเท่าที่ควร

ในปัจจุบัน มีการรักษาผู้ป่วย CTEPH ที่ลิ่มเลือดอุดกั้นหลอดเลือดแดงปอดส่วนปลายด้วยหัตถการขยายหลอดเลือดปอดด้วยบอลลูน (balloon pulmonary angioplasty, BPA) ซึ่งมีความก้าวหน้ามากขึ้นมากในระยะ 10 ปีที่ผ่านมา และมีการปรับเทคนิคการทำหัตถการให้มีความปลอดภัยต่อผู้ป่วยมากขึ้น พบว่าหลังการทำหัตถการสามารถทำให้ความดันหลอดเลือดแดงปอดลดลง ผู้ป่วยมีอาการเหนื่อยลดลง ออกแรงได้มากขึ้น และที่สำคัญคือลดอัตราการเสียชีวิต การวินิจฉัยและรักษา CTEPH นั้น มีความซับซ้อน ต้องอาศัยความรู้ ความเชี่ยวชาญขั้นสูงในศูนย์การแพทย์เฉพาะทาง

คณะทำงานร่วมสหสาขา* (สาขาวิชาโรคระบบการหายใจและวัณโรค ร่วมกับ สาขาวิชาหทัยวิทยา) ของภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล ได้จัดตั้งโครงการ BPA ใน CTEPH ตั้งแต่ปี 2567 โดยมีจุดประสงค์เพื่อที่จะพัฒนางานการดูแลผู้ป่วย CTEPH ในคณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาลสู่ความเป็นเลิศ

ทั้งนี้ คณะทำงานร่วมสหสาขาฯ ได้รับความอนุเคราะห์ทุนสนับสนุนจากคณะฯ เพื่อไปดูงานการรักษา CTEPH ด้วยหัตถการ BPA ณ National Hospital Organization Okayama Medical Center ในเขตจังหวัด โอกายามา ประเทศญี่ปุ่น ภายใต้การควบคุมของ Professor Hiromi Matsubara และ Dr. Hiroto Shimokawahara ระหว่างวันที่ 27-31 พฤษภาคม 2567 โดย Professor Matsubara เป็นผู้เชี่ยวชาญด้านการรักษา PAH ระดับสากล และเป็นหนึ่งในผู้คิดค้นหัตถการ BPA ที่ใช้กันทั่วโลกในปัจจุบัน

คณะทำงานร่วมสหสาขาฯ ได้เริ่มการรักษา CTEPH ด้วยหัตถการ BPA ขั้นพื้นฐาน ในคณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล เป็นครั้งแรกเมื่อวันที่ 18 พฤศจิกายน 2567 ภายใต้การควบคุมของ Dr. Hiroto Shimokawahara (วิทยากรรับเชิญ International visiting scholar ของคณะฯ) และได้ให้การรักษาผู้ป่วยต่อเนื่องมาตลอด สำหรับในช่วง 1 ปีนี้ มีผู้ป่วยได้รับการรักษาด้วยหัตถการ BPA ไปแล้ว 14 ราย รวม 49 ครั้ง หลังรักษาผู้ป่วยทุกรายมีอาการเหนื่อยลดลง สามารถทำกิจกรรมต่างๆได้ดีขึ้น มีผู้ป่วย 2 รายความดันหลอดเลือดแดงปอดที่เคยสูงมาก ลดลงจนเกือบปกติ จนหยุดการทำหัตถการ BPA ได้ (ดังภาพ) ยังมีผู้ป่วยบางราย (ร้อยละ 30) ที่ผลการรักษายังไม่บรรลุตามเป้าหมายนัก เนื่องจากเป็นกลุ่มผู้ป่วยที่ต้องใช้หัตถการ BPA ขั้นสูงในการรักษา